Een baby lurkt gulzig aan een volle borst, terwijl een vrouwenstem over de alom aanwezige kleine grijze wolf zingt. Dit sprookjesdier kijkt naar het kind met grote ogen vol erbarmen. Een appel glimt in een donker woud, hoopvol als een lichtbaken. Yuri Norsteins alom geprezen animatiefilm Tale of Tales↓Oorspronkelijke titel: Skazka skazok(1979) is opgebouwd uit associatieve beelden uit zijn kindertijd, uitgelokt door het klassieke slaapliedje The Little Grey Wolf Will Come. De film schuwt elke strakke verhaallijn, maar puurt zijn structuur uit visuele leidmotieven zoals appels, kraaien, sneeuw, het ouderlijke huis. Het wolfje is als een domovoj uit de Slavische mythologie: de bewaker van een woning, zijn inwoners en al hun herinneringen. Het gidst ons doorheen Norsteins verbeeldings- en herinneringswereld. Elk van die werelden baadt in een unieke sfeer, opgeroepen door de soundtrack en diverse tekenstijlen.
Het wolfje is als een domovoj uit de Slavische mythologie: de bewaker van een woning, zijn inwoners en al hun herinneringen
Een prelude uit Bachs Das Wohltemperierte Klavier brengt de sepiakleurige, schetsmatig getekende fantasie over een dichter met writer’s block tot leven. Tracht de poëet een verhaal over een kleine wolf te schrijven? Hij verblijft in het gezelschap van een vissersfamilie met een baby, een sprekende kat en een minzame stier. Deze scène toont een geweldloze samenleving doordesemd van kunst, empathie en spel. Een ongrijpbare wereld in de periode van Norsteins geboorte, bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het oorlogsleven wordt herinnerd als abrupte afwezigheid en gemis. Onder het zwakke schijnsel van een straatlamp dansen koppels op een melancholische Poolse tango. Telkens als de plaat knarsend blijft hangen, verdwijnt een mannelijke danspartner in het niets, tot enkel de vrouwen overblijven. Hun passionele bewegingen verstenen tot grijze silhouetten tegen een gitzwarte achtergrond. Schimmen met bajonetten schuiven tussen de statische vrouwen door. De fantasiescène en de oorlogsscène contrasteren met een hedendaagse sequentie in een fel kleurenpalet. Met een summiere mise-en-scène, ondersteund door een pianoconcerto van Mozart, schetst Norstein een dysfunctioneel gezin. Een man op een bank bedrinkt zich met wodka, onaandachtig ruziënd met zijn vrouw. Verderop speelt hun zoontje, escapistisch dromend van een plek tussen de kraaien in de besneeuwde bomen. Plots verschijnt een Napoleonhoed op het hoofd van de vader. Even later loopt ook het jongetje met een miniversie van dit hoofddeksel rond.
Norstein tekende Tale of Tales aan het eind van de jaren 1970, tijdens het Brezjnev-bewind. Hij was zich bewust van de fragiliteit van de vrede en was steeds beducht voor een dictatuur à la Napoleon of Stalin. Zijn meesterwerk is een ode aan kunstzinnigheid, gastvrijheid en zorgzaamheid, kwaliteiten die samenkomen in het aandoenlijke wolfje. Wanneer het dier het lege blad van de dichter ontvreemdt, transformeert zich dat tot een huilende baby. De Tale of Tales kan beginnen.
Interview met Yuri Norstein over Tale of Tales en een blik op zijn werk als animatiefilmer. (Fragment uit Magia Russica (2004), een documentaire van Yonathan Zur and Masha Zur.)
- ↓Oorspronkelijke titel: Skazka skazok
