Devenue tout à fait invisible au 20e siècle, la mise à mort des animaux de boucherie continue cependant à heurter les sensibilités.↓Baldin, Damien (2014). De l’horreur du sang à l’insoutenable souffrance animale. Élaboration sociale des régimes de sensibilité à la mise à mort des animaux (19e-20e siècles). Vingtième Siècle. Revue d’histoire (3) (N° 123), 52-68.
Op de tafel liggen diverse onheilspellende voorwerpen. Een voice-over verklaart dat het slachtinstrumenten zijn voor dieren: de rietstengel (bovenaan), de slachthamer↓Bepaalde instrumenten, zoals de slachthamer, werden in de loop van de twintigste eeuw verboden. Hoewel er in de jaren 40 van de vorige eeuw al voorschriften bestonden om dieren te verdoven, toont Franju’s film duidelijk aan dat dit nog geen algemeen ingeburgerde praktijk was. Vanaf de jaren 60 werden verdergaande wettelijke verplichtingen ingevoerd om het lijden van dieren in slachthuizen te beperken. Zie hiervoor het uitstekende artikel van Damien Baldin: De l’horreur du sang à l’insoutenable souffrance animale. Élaboration sociale des régimes de sensibilité à la mise à mort des animaux (19e-20e siècles).(in het midden) en het pistool (uiterst rechts). Onmiddellijk daarop staan we oog in oog met de dood, als een man een metalen pin in het hoofd van een paard drijft. Als in een macaber dressuurnummer zweeft het dier na de impact even met ingetrokken poten in de lucht. Om dan ter plekke neer te zijgen. Achtereenvolgens verschijnen de technieken om te kelen, te laten leegbloeden en te villen. Even later slaat de doffe slag van de hamer een gat in de kop van een koe. De slachter brengt de rietstengel door de wonde naar binnen, terwijl het dier stuiptrekkend op de grond ligt. Hij beweegt de stengel heftig heen en weer om het ruggemerg te verwoesten en zo de spasmen te onderdrukken. Ten slotte verschijnt de poëtische horror van pas gevilde kalfjes op staketsels in een zee van bloed. De symmetrisch uitgestalde kadavers dampen nog. Onwillekeurig doen ze denken aan hedendaagse installatiekunst.
De camera blijft tot het bittere einde in positie en spaart ons op geen enkele manier
Kort na WO II, twee decennia na de doortocht van fotograaf Eli Lotar↓In oktober 1929 creëerde Eli Lotar een fotoreportage Aux Abattoirs de la Villette. Drie foto’s illustreerden Georges Batailles artikel ‘Abattoir’ in het avant-gardetijdschrift Documents. Zie hiervoor ook de scriptie van Émilie Lesage: La série Aux Abattoirs de la Villette (1929) : Le point de vue du photographe Eli Lotar par-delà la revue Documents et la philosophie de Georges Bataille. Dit werk bevat tevens een beknopte vergelijking van Lotars werk en de film van Franju., stelde de Franse regisseur Georges Franju zijn camera op in de Parijse Abattoirs de Vaugirard en Abattoirs de La Villette. Zijn inmiddels legendarische kortfilm Le sang des bêtes (1949) toont het slachtbedrijf als een onderwereld binnen de stad. Ongecensureerde beelden uit slachthuizen zijn bijzonder confronterend. Sociologisch verwijzen ze naar de industriële voedselvoorziening in onze samenleving en tot vandaag vormen ze een geducht wapen in de strijd voor dierenrechten. Franju’s mijlpaalfilm onthult geïnstitutionaliseerd geweld: een dagelijkse slachting, buiten het gezichtsveld bedreven door huurlingen in naam van de stilzwijgende consument. In wezen vormt de film een onverbloemde bespiegeling over lijden en dood. Hij speelt in op een oerangst voor de schending van ons lichaam. Ook al gaat het om dieren, toch projecteren we de beelden onvermijdelijk op onszelf. Volgens de overlevering zou Franju twee dagen lang geweend hebben na zijn eerste bezoek aan de Abattoirs de Vaugirard.↓“Quand je suis allé la première fois là-dedans, je suis rentré chez moi, j’ai pleuré pendant deux jours, j’ai caché tous les couteaux, j’avais envie de mourir”. Uit een interview met Franju in 1984, later opgenomen in: Franju, Georges (1992). Tueurs sans haine. In: Georges Franju, cinéaste. Paris: Maison de la Villette, 21.
De scènes in Le sang des bêtes zijn van een misselijkmakende brutaliteit. Het is vrijwel onmogelijk om ze te objectiveren of om emotioneel afstand te bewaren. Door de onverzettelijkheid waarmee hij de wreedheid filmt, ontmantelt Franju elk verdedigingsmechanisme. De camera blijft ongenadig in positie en spaart ons op geen enkele manier, al wordt de kijker enigszins beschermd door de verklarende voice-over.↓Wat het betekent om beelden uit slachthuizen te zien zonder voice-over zal pas veel later duidelijk worden als Nikolaus Geyrhalter Unser täglich Brot (2005) draait. Door de registratie van echt sterven toont deze subversieve film op een onontkoombare manier de weg van alle vlees.
Baldin, Damien (2014). De l’horreur du sang à l’insoutenable souffrance animale. Élaboration sociale des régimes de sensibilité à la mise à mort des animaux (19e-20e siècles). Vingtième Siècle. Revue d’histoire (3) (N° 123), 52-68.
Bataille, Georges (1929). Abattoir. Documents (6), 327-329, geïllustreerd door drie foto’s van Eli Lotar.
Ouverture des abattoirs et du marché aux bestiaux de la Villette (France archives)
Cacher le sang des bêtes: de la tuerie à l’abattoir (France culture)
O’Brien, Sarah (2016). Why Look at Dead Animals? Framework: The Journal of Cinema and Media, 57 (1), 32-57. Lees hier een fragment.
Shukin, Nicole and Sarah O’Brien (2015). Being Struck: On the Force of Slaughter and Cinematic Affect. In: Lawrence, Michael and Laura McMahon (eds.). Animal Life and the Moving Image. London: Palgrave MacMillon/BFI, 187 – 202.
- ↓Wat het betekent om beelden uit slachthuizen te zien zonder voice-over zal pas veel later duidelijk worden als Nikolaus Geyrhalter Unser täglich Brot (2005) draait.