Zoeken
  Home  |  Land  |  Denemarken  |  La passion de Jeanne d’Arc: close-ups van de ziel

La passion de Jeanne d’Arc: close-ups van de ziel

Het negentienjarige boerenmeisje Jeanne d’Arc stierf in 1431 de vuurdood, op beschuldiging van ketterij. In La Passion de Jeanne d’Arc (1928) verbeeldt Carl Theodor Dreyer de ongelijke strijd tussen Jeanne en haar rechters als een montage van indringende close-ups. Shots van haar gelaat komen niet een paar keer, maar honderden keren voor in de film. Het is als een landschap waar de zachtste briesjes en de ruwste stormwinden doorwaaien. Het basisvocabularium van haar mimiek: peilloos diepe kijkers en brede, volle lippen. Bij het begin van het proces staart ze met grote ogen voor zich uit. Gesterkt door haar geloof in een goddelijke opdracht, heeft ze nog iets van onverschrokkenheid over zich. Shot na shot verschuift haar gemoedstoestand: van onbegrip, verdriet en schuldgevoel tot doodsangst. Dreyers close-ups tonen als door een vergrootglas Jeannes emotionele lichaamstaal: haar opwellende tranen, trillende lippen, gefronste wenkbrauwen, knipperende ogen. 

We zien twee ziedende ogen onder een schedelkap, tonsuren als maankraters, getuite lippen met opspattend speeksel

Tegenover haar zuivere en kwetsbare gelaat plaatst hij close-ups van de clerici die haar lot bepalen. In hun pokdalige landschap regeert de grijnslach. Jeannes egale huid contrasteert met de vilaine kop van de hoofdinquisiteur, door wratten ontsierd. Een andere rechter betast zijn twee kleffe haarkwastjes, puntig als de horens van een duivel. Terwijl Jeannes gezicht in close-up steeds als één geheel verschijnt, worden de koppen van de rechters vaak in stuitende details weergegeven: we zien twee ziedende ogen onder een schedelkap, tonsuren als maankraters, getuite lippen met opspattend speeksel. Klerikaal spuug dat in een volgend shot op Jeannes wang terechtkomt. Haar gave gelaat weerspiegelt haar morele zuiverheid, zoals de lelijkheid van de rechters hun verderfelijkheid veruitwendigt.

Dreyer focust zozeer op de montage van close-ups dat hij ons een heldere blik op de omgeving ontzegt. Gedesoriënteerd zoeken we een weg in de kapel, de gevangenis en de folterkamer van het kasteel van Rouen. De regisseur beoogt geen accurate weergave van middeleeuwse vertrekken, maar een exploratie van de diepte van de ziel. Het gelaat van Jeanne is zo dominant aanwezig dat het niet alleen haar gevoelens blootlegt, maar bovenal een dwingend appél tot ons richt. We kunnen niet anders dan empathie voelen voor ‘de maagd van Orléans’. Zeker wanneer zij op de brandstapel wegdeemstert, een silhouet tussen rook en vlammentongen.

FragmentCarl Theodor DreyerBlu-ray & dvdStreamingReferentie

La passion de Jeanne d’Arc. 1928. [Film] Regisseur: Carl Theodor Dreyer. Denemarken: Société générale des films.

Acquarello (2002, July). Dreyer, Carl Theodor. Senses of Cinema (21).

Bordwell, D. (1981). The films of Carl-Theodor Dreyer. University of California Press.
The Passion of Joan of Arc is beschikbaar op blu-ray en dvd bij Eureka! Masters of Cinema.
La passion de Jeanne d’Arc is beschikbaar bij deze streamingdiensten.
La passion de Jeanne d’Arc. 1928. [Film] Regisseur: Carl Theodor Dreyer. Denemarken: Société générale des films.
  1928  |  , Dreyer, Denemarken  |  Tim Deschaumes